«Μάθε
παιδί μου ελληνικά»
Τώρα το καλοκαίρι που πολλοί
γονείς βρίσκονται περισσότερο χρόνο με τα παιδιά τους, που θέλουν να τα
απασχολήσουν με κάτι χρήσιμο και δημιουργικό διερωτώνται και ρωτούν τι θα
έπρεπε να κάνουν. Ρωτούν ιδίως πώς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τής σχολικής
ηλικίας στη γλώσσα, να βελτιώσουν τις γνώσεις τους στα Ελληνικά. Η πείρα μου
στον τομέα αυτόν ίσως φανεί χρήσιμη σε γονείς που έχουν τέτοιες ανησυχίες μέσα
από μερικές πρακτικές υποδείξεις που προτείνω.
Μιλώντας για βελτίωση των
γνώσεων τής Ελληνικής για παιδιά που φοιτούν ακόμη στο σχολείο, στην
πραγματικότητα αποσκοπούμε στους
εξής στόχους: α) εμπλουτισμό τού λεξιλογίου τους (επαφή με νέες λέξεις αλλά και
με νέες σημασίες και νέες χρήσεις γνωστών ήδη λέξεων), β) εμπέδωση τής γνώσης
(που ήδη έχουν) των γραμματικών δομών και των συντακτικών λειτουργιών τής
γλώσσας από τη χρήση τους σε κείμενα, γ) εξοικείωση με την ορθή γραφή των λέξεων, δ) καλύτερη γνωριμία με τους τρόπους
οργάνωσης και σύνθεσης κειμένων και ε) τόνωση
τού ενδιαφέροντός τους για τη γλώσσα. Η επίτευξη
αυτών των στόχων -περισσότερο ή
λιγότερο ανάλογα με το παιδί, αλλά αποδεδειγμένο ερευνητικά και μακροπρόθεσμα
λειτουργικό- συνίσταται κυρίως σε μία και μόνη διαδικασία: στο να φέρουμε
το παιδί σε επαφή με κείμενα· στο να διαβάσει το παιδί βιβλία.
Αμέσως γεννάται το ερώτημα τι
είδους βιβλία πρέπει να διαβάσει. Πρώτα-πρώτα, εξωσχολικά βιβλία. Υπάρχει
πληθώρα τέτοιων βιβλίων, με προσεγμένη χρήση τής γλώσσας παράλληλα με ένα
ενδιαφέρον περιεχόμενο για παιδιά διαφόρων ηλικιών. Βιβλία ελληνικά ή και
μεταφρασμένα από άλλες γλώσσες σε καλές μεταφράσεις και καλά Ελληνικά. Τέτοια
βιβλία ανταποκρίνονται και στους πέντε στόχους βελτίωσης τής γλωσσικής
συγκρότησης που θέσαμε πριν.
Το δεύτερο που πρέπει να
επιδιωχθεί είναι η επαφή των παιδιών με τον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο· το διάβασμα
εφημερίδων και περιοδικών. Η ζωντανή πραγματικότητα που καλείται να εκφράσει η
γλώσσα περνάει αναγκαστικά μέσα από τα καθημερινά γεγονότα που περιγράφει ο
Τύπος. Εδώ η έκφραση και η όλη επιλογή λέξεων και δομών (γραμματικών και
συντακτικών) έχει μια παραστατικότητα που εντυπώνεται στη γλωσσική μνήμη. Η
ποικιλία των κειμένων που περιέχονται σε μια εφημερίδα αφήνει στον
αναγνώστη-μαθητή περιθώρια για ποικίλες επιλογές. Το ίδιο και τα περιοδικά.
Γονέας που θα καταφέρει με
διάφορες τεχνικές και κίνητρα (ακόμη και παίζοντας με τα παιδιά του γλωσσικά
παιχνίδια ή δίνοντας διάφορες επιβραβεύσεις) να μάθει το παιδί του να ανοίγει,
να ψάχνει και να εντρυφεί σε λεξικά, θα έχει προσφέρει στο παιδί του
ανυπολόγιστη γλωσσική βοήθεια - και απόλαυση. Γιατί δεν είναι μόνο η σημασία
μιας λέξης την οποία θα βρει στο λεξικό. Θα βρει συγχρόνως και άλλες δυο-τρεις
σημασίες που δεν γνωρίζει. Θα δει ένα παράδειγμα χρήσεως. Ισως το τραβήξει η ετυμολογία
μιας λέξης, με την έκπληξη που θα του προκαλέσει. Ισως προσέξει έναν γραμματικό
τύπο που δεν θυμάται καλά. Ισως, ίσως... Είναι απρόβλεπτες και ποικίλες οι
χρήσιμες γλωσσικές πληροφορίες που μπορούν να προσληφθούν από τον
μαθητή-αναγνώστη ενός λεξικού και να τον βοηθήσουν στο γλωσσικό του αίσθημα.
«Παίζοντας» με γονείς ή συμμαθητές για το πόσες σημασίες έχει αυτή ή εκείνη η
λέξη ή πόσες (παγιωμένες) φράσεις χρησιμοποιούνται μ' αυτήν στη γλώσσα μας ή
πόσες λέξεις συγγενεύουν μ' αυτήν (ομόρριζα) ή από πού προέρχεται η λέξη
(ελληνική ή ξένη) και τι σήμαινε αρχικά κ.λπ. κ.λπ. θα δοθούν στο παιδί
εναύσματα και για δικές του γλωσσικές αναζητήσεις που είναι η πιο δημιουργική
σχέση με τη γλώσσα.
Τέλος, αν πείσεις το παιδί να
αντιγράφει καθημερινώς μία, δύο, μακάρι και τρεις σελίδες τετραδίου από όποιο
κείμενο θέλει (βιβλίο, εφημερίδα, περιοδικό), θα το εισαγάγεις χωρίς να το
πολυκαταλάβει σε μια κιναισθητική εξοικείωση με την ορθογραφία των λέξεων που
θα έλθει να ενισχύσει τις «οπτικές εικόνες» που έχει καταγράψει ασυναίσθητα το
μυαλό του κατά την ανάγνωση των διαφόρων κειμένων.
Γενικότερα, η ανάγνωση και η
επαφή τού παιδιού με κείμενα οδηγεί σε ποικίλες εγγραφές στη γλωσσική του μνήμη
(λέξεων, φράσεων, σημασιών, γραμματικοσυντακτικών δομών), την καλλιεργούν και
την εμπλουτίζουν. Γι' αυτό πάντοτε ας ακούει από το στόμα μας συχνά τη φράση
και την προτροπή «Μάθε, παιδί μου, Ελληνικά...». Για την ταυτότητα, την
ποιότητα τής σκέψης του και την υπόστασή του μιλάμε στο παιδί όταν το
ενθαρρύνουμε να μάθει καλύτερα τη μητρική του γλώσσα. Μην το ξεχνάμε.
Γ. Μπαμπινιώτης, εφημ. Το Βήμα,
12/08/2011 (Ο κ. Γεώργιος Μπαμπινιώτης είναι καθηγητής της Γλωσσολογίας,
πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, τ. πρύτανης του Πανεπιστημίου
Αθηνών.)
Παρατηρήσεις:
Α.
Να γράψετε την περίληψη του κειμένου που προηγήθηκε σε 80-100 λέξεις.
Μονάδες 25
Β.1.
Να σχολιάσετε το περιεχόμενο του ακόλουθου αποσπάσματος του κειμένου σε 70-90
λέξεις: «Για
την ταυτότητα, την ποιότητα τής σκέψης του και την υπόστασή του μιλάμε στο
παιδί όταν το ενθαρρύνουμε να μάθει καλύτερα τη μητρική του γλώσσα.»
Μονάδες 10
Β.2. α. Να διακρίνετε το είδος του κειμένου
τεκμηριώνοντας την απάντησή σας.
Μονάδες 5
β. Ποιον τρόπο πειθούς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας
στην πέμπτη παράγραφο του κειμένου;
Μονάδες 5
Β.3.α. Πως εξασφαλίζεται η συνοχή ανάμεσα στις
τρεις πρώτες παραγράφους του κειμένου;
Μονάδες 5
β. Ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης της 3ης
παραγράφου του κειμένου («Αμέσως γεννάται … μέχρι πριν»).
Μονάδες 5
Β.4. Να αντικαταστήσετε με άλλες λέξεις τις
επόμενες λέξεις της δεύτερης παραγράφου, έτσι ώστε να μην αλλοιώνεται η σημασία
του κειμένου: αποσκοπούμε, ορθή, τόνωση, επίτευξη, στόχων.
Μονάδες 5
Γ. Με αφορμή το ενδιαφέρον των γονιών για την
γλωσσική καλλιέργεια των παιδιών τους, να γράψετε ένα άρθρο για το σχολικό σας
περιοδικό που θα αναφέρετε τα αίτια της κρίσης που διέρχεται η γλώσσα μας
σήμερα, ενώ θα προτείνετε και τρόπους διασφάλισης της ποιότητας και της
συνέχειάς της.
Μονάδες 40
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου