ΕΚΘΕΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ-Το πανεπιστήμιο ως εστία παιδείας - ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ

Το πανεπιστήμιο ως εστία παιδείας

Είναι η τρίτη βαθμίδα παιδείας, η τριτοβάθμια εκπαίδευση, η πιο απαι­τητική, αφού εισάγει το νέο στην εξειδικευμένη γνώση, στην κατάκτηση ενός συγκεκριμένου χώρου γνώσεων, σε κλάδο επιστήμης. Και είναι επίσης ο χώρος στον οποίο μορφώνονται και διαμορφώνονται οι δάσκα­λοι όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης.

Μιλούμε για απαιτητική μορφή παιδείας, γιατί ο ρόλος του πανεπιστη­μιακού είναι διττός: η διδασκαλία που ξεκινάει και στηρίζεται στην έρευ­να και η έρευνα που εμπνέεται και ενισχύεται από τη διδασκαλία. Η ανα­τροφοδότηση και η αμοιβαιότητα διδασκαλίας και έρευνας είναι το χα­ρακτηριστικό της ανώτατης παιδείας. Γι' αυτό και η βασική κυρίως έρευ­να δεν αποτελεί «πολυτέλεια» για το πανεπιστήμιο αλλά τρόπο υπάρξε­ως. Όπως και η εφαρμοσμένη έρευνα που ανοίγει νέους δρόμους με κοι­νωνικές προεκτάσεις. Γι' αυτό και κύρια αδυναμία του ελληνικού πανεπι­στημίου -και σημείο διαφοράς από τα καταξιωμένα ξένα, αμερικανικά κυρίως, πανεπιστήμια- παραμένει το χαμηλό ύψος χρηματοδότησης της έρευνας, μολονότι υπάρχει ουσιώδης διαφορά σε σχέση με το παρελθόν.

Ζώντας στον αιώνα της κοινωνίας της πληροφορίας, ο χώρος όπου κατ' εξοχήν παράγεται, εμπεδώνεται και διαχέεται η πληροφορία υπό μορφήν συστηματοποιημένης γνώσης είναι το πανεπιστήμιο. Από αυτό κυρίως εκ­πηγάζει ο πλούτoς και η καλλιέργεια των γνώσεων για να περάσουν στην περαιτέρω προώθηση και αξιοποίησή τους. Έτσι το πανεπιστήμιο γίνεται καθοριστικός χώρος, σημείο αναφοράς για τη ζωή μιας χώρας.

Έχει επισημανθεί από τα αρχαία χρόνια ότι η επιστήμη δεν μπορεί να χωριστεί από την αρετή γιατί τότε καταντά να είναι «πανουργία». Η επι­στήμη δηλαδή δεν υφίσταται έξω από τη σφαίρα των ηθικών αρχών και αξιών, συνυπάρχει και καθοδηγείται απ' αυτές, γιατί διαφορετικά ζούμε τις εκτροπές των πορισμάτων της που φθάνουν σε εφαρμογές όπως η ατο­μική βόμβα, τα πυρηνικά όπλα ή η γενικότερη καταστροφή του περιβάλλο­ντος. Η καλλιέργεια λοιπόν και μετάδοση της επιστήμης στο πανεπιστήμιο δεν πρέπει να χωρίζεται και σήμερα από την παράλληλη αναφορά στις ηθικές αρχές που διέπουν την επιστημονική γνώση και τις εφαρμογές της.

Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ευρύτερα ότι το πανεπιστήμιο ως χώρος παιδείας είναι μαζί και χώρος του πνεύματος. Γιατί μιλώντας για αρχές και αξίες μπαίνεις στο σύστημα αρχών και αξιών που συνιστά ό,τι καλούμε πολιτισμό. Αρχές και αξίες όπως η δημοκρατία, η δικαιοσύνη, η αναξιοκρατία, η ελευθερία, η  ισότητα, η ηθική, η αξιοπρέπεια, τα ανθρώπινα δικαιώματα, ο σεβασμός στους νόμους, τα δικαιώματα του πολίτη κ.λπ. διδάσκονται και θεμελιώνονται στην πανεπιστημιακή διδασκαλία. Αλλά και οι τέχνες και τα γράμματα, το ευρύτερο φάσμα του πνευματικού πολιτισμού, της καλλιέργειας του πνεύματος (culture) περνάει και διαχέεται μέσα από το πανεπιστήμιο. Γιατί πώς μπορείς αλλιώς να καλλιεργήσεις την προσωπικότητα του φοιτητή, πώς μπορείς να τον κάνεις να νιώσει την ευθύνη του επιστήμονα, αν παράλληλα με την επιστημονική γνώση δεν καλλιεργήσεις την ψυχή και το πνεύμα, τις κoινωνικές, τις ηθικές και τις αισθητικές ακόμη ευαισθησίες του αυριανού επιστήμονα και δυνάμει ταγού της αυριανής κοινωνίας;

Πανεπιστήμιο λοιπόν που δεν ακτινοβολεί και πολιτισμό-παιδεία  μαζί με την επιστήμη κινδυνεύει να μετατραπεί  σε στυγνό τεχνοκρατικό ίδρυμα παραγωγής ξηρών γνώσεων. H καθολικότητα και το συνεχές της γνώσης, η universitas και το continuum, στην υπηρεσία του ανθρώπου είναι η επίγνωση που διακρίνει τον αληθινό επιστήμονα και το πραγματικό πανεπιστήμιο που τον διαμορφώνει. Γενική και ειδική γνώση είναι οι καθοριστικές έννοιες που συνιστούν, στη βαθύτερη και καίρια ουσία του, ό,τι ονομάζουμε Πανεπιστήμιο και Ανώτατη Εκπαίδευση.

                                                                                                           Γ. Μπαμπινιώτης

Παρατηρήσεις:

1.      Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 100 περίπου λέξεις.

                                                                                                            (Μονάδες 25)

2.      α) Να βρείτε και να δικαιολογήσετε τη συλλογιστική πορεία της 3^ης και της 4^ης παραγράφου του κειμένου.

β) Να αξιολογήσετε το συλλογισμό της 4^ης παραγράφου.

                                                                                                            (Μονάδες 10)

3.      Ο Γ. Μπαμπινιώτης αναφέρεται  στο πανεπιστήμιο ως εστία παιδείας. Να προσδιορίσετε σε μία παράγραφο 100 περίπου λέξεων τις διαφορές μεταξύ παιδείας και εκπαίδευσης.

                                                                                                            (Μονάδες 12)

4.      Μία αδυναμία του ελληνικού πανεπιστημίου, κατά το Γ. Μπαμπινιώτη, είναι το χαμηλό ύψος χρηματοδότησης της έρευνας. Να απαριθμήσετε και άλλα προβλήματα της ελληνικής εκπαίδευσης     (Μονάδες 8)

5.      ανα­τροφοδότηση, καταξιωμένα, διαχέεται, υφίσταται, διαμορφώνει: να δώσετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από της παραπάνω λέξεις του κειμένου.

                                                                                                              (Μονάδες 5)

6.      Κατά τον Ουμπέρτο Έκο «πρέπει να διδάξουμε στα παιδιά μας ότι οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί μεταξύ τους και να τους εξηγήσουμε σε τι ακριβώς είναι διαφορετικοί, για να τους δείξουμε στο τέλος ότι η διαφορά αυτή θα μας εμπλουτίσει». Ποιες πιστεύετε ότι πρέπει να είναι οι προτεραιότητες ενός σύγχρονου πολυπολιτισμικού εκπαιδευτικού συστήματος που θα αποσκοπούσε στη αρμονική συμβίωση ατόμων και λαών; Να καταγράψετε τις σκέψεις σας τις οποίες θα εκθέσετε στο πλαίσιο μιας ομαδικής εργασίας που σας ανατέθηκε.

                                                                                                           (Μονάδες 40)