ΛΑΤΙΝΙΚΑ-ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΩΝ-ΧΡΟΝΙΚΕΣ

Χρονικές Μετοχές

[Σε σχέση με την πρόταση που προσδιορίζουν, οι χρονικές προτάσεις εκφράζουν:

1. Κάτι το σύγχρονο: Στην περίπτωση αυτή εισάγονται με τους συνδέσμους: dum, quoad, quadium και εκφέρονται με Οριστική. Ειδικότερα, ο συγχρονισμός περιλαμβάνει δύο κατηγορίες: α) Παράλληλη διάρκεια (= εφόσον, όσο). β) Μια συνεχιζόμενη πράξη (= χρονική πρόταση), στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη πράξη (= κύρια πρόταση). Η χρονική πρόταση εισάγεται μόνο με το dum (= ενώ) και εκφέρεται πάντα με την Οριστική του Ενεστώτα, οποιοσδήποτε κι αν είναι ο χρόνος της κύριας πρότασης.

2. Κάτι το προτερόχρονο. Στην περίπτωση αυτή οι χρονικές προτάσεις εισάγονται με τους συνδέσμους: postquam (=αφού), ubi, ut (=όταν, μόλις), simulac (simul atque), cum primum (=μόλις). Εκφέρονται με Οριστική, που για το παρελθόν είναι συνήθως η Οριστική του Παρακειμένου (ή του Υπερσυντελίκου).

3. Κάτι το υστερόχρονο. Στην περίπτωση αυτή οι χρονικές προτάσεις εισάγονται με τους συνδέσμους antequam (ant quam), priusquam (prius quam), dum, donec, quoad. Εκφέρονται με Οριστική, όταν η πράξη ενδιαφέρει μόνο από χρονική άποψη, και με Υποτακτική, όταν η πράξη περιγράφεται ως προσδοκία ή επιδίωξη.

Για τις διηγήσεις του παρελθόντος χρησιμοποιείται πολύ συχνά ο σύνδεσμος cum με Υποτακτική Παρατατικού (για πράξη σύγχρονη) και Υπερσυντελίκου (για πράξη προτερόχρονη). Ο cum αυτός, που αποδίδεται με το «όταν», είναι γνωστός ως ιστορικός ή διηγηματικός.

Ο χρονικός cum με Οριστική μας πληροφορεί απλώς για το χρόνο που έγινε κάτι. Αντίθετα, ο ιστορικός cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρόταση∙ δημιουργεί μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους. Είναι φανερός εδώ ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου που υπάρχει στην Υποτακτική.

α) Ο cum με Υποτακτική (ιστορικός-διηγηματικός) χρησιμοποιείται μόνο για το παρελθόν.

β) Ο cum με Οριστική χρησιμοποιείται και για το παρόν και για το παρελθόν και για το μέλλον. [Ο cum με Οριστική έχει μια σειρά από ιδιαίτερες χρήσεις, στις οποίες δεν μπορεί να τον αντικαταστήσει ο ιστορικός cum. Εκφράζει δηλαδή την επανάληψη (επαναληπτικός), το ξαφνικό γεγονός (αντίστροφος cum) κτλ.]

Κείμενο 20

exclusus: Χρονική (αιτιολογική) Μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το προτερόχρονο.

cum exclusus esset (ιστορικός cum + Υποτ. Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν, σύμφωνα με τους κανόνες της Ακολουθίας των Χρόνων, με εξάρτηση από ιστορικό χρόνο recesserat)

discurrens: Χρονική Μετοχή, Ενεστώτα, που δηλώνει το σύγχρονο

dum discurrit (dum + Οριστική Ενεστώτα. Μια συνεχιζόμενη πράξη, στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη.)

extractum: Χρονική Μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το προτερόχρονο.

postquam extractus est (postquam + Οριστική Παρακειμένου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν)

Κείμενο 21

abeuntes: Χρονική Μετοχή, Ενεστώτα, που δηλώνει το σύγχρονο

dum iam abeunt (dum + Οριστική Ενεστώτα. Μια συνεχιζόμενη πράξη, στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη.)

cum abirent (ιστορικός cum + Υποτακτική Παρατατικού. Με βάση την Ακολουθία των Χρόνων, το Σύγχρονο στο Παρελθόν, δηλώνεται με Υποτ. Πρτ., όταν έχουμε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο: secutus est: Οριστ. Παρακειμένου)

rogatus: Χρονική Μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το προτερόχρονο

postquam rogatus est (postquam + Οριστική Παρακειμένου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν)

cum rogatus esset (ιστορικός cum + Υποτ. Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν, σύμφωνα με τους κανόνες της Ακολουθίας των Χρόνων, με εξάρτηση από ιστορικό χρόνο reversus est)

Κείμενο 25

ostendens: Χρονική μετοχή, Ενεστώτα, που δηλώνει το σύγχρονο.

dum ostendit (dum + Οριστική Ενεστώτα)

cum ostenderet (ιστορικός cum + Υποτ. Παρατατικού, σύγχρονο στο παρελθόν, με εξάρτηση από ιστορικό χρόνο inquit)

Κείμενο 43

ingredienti: Χρονική μετοχή, Ενεστώτα, που δηλώνει το σύγχρονο

dum ingrederis (dum + Οριστική Ενεστώτα = Σύγχρονο)

cum ingredereris (ιστορικός cum + Υποτ. Παρατατικού = Σύγχρονο στο παρελθόν, με εξάρτηση ιστορικού χρόνου cecidit / Ακολουθία των χρόνων)

Κείμενο 44

exulantem: Χρονική μετοχή, Ενεστώτα, που δηλώνει το σύγχρονο

dum exulat (dum + Οριστ. Ενεστώτα = σύγχρονο)

cum exularet (ιστορικός cum + Υποτ. Παρατατικού = σύγχρονο στο παρελθόν, εξάρτηση από ιστορικό χρόνο dixisse)