Δικαιώματα τρίτης γενιάς
Στο
κατώφλι του αιώνα που έρχεται διαπιστώνουμε μια ευπρόσδεκτη αναζωογόνηση του ενδιαφέροντος για τα ανθρώπινα
δικαιώματα.
Η προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου
αποτελεί ιστορική κατάκτηση. Από τη Γαλλική Επανάσταση του 1789, που αποτελεί
αφετηρία και ορόσημο μιας αργόσυρτης διεργασίας, σημειώθηκε μεγάλη πρόοδος.
Αρκεί να θυμηθούμε τη διασφάλιση των ατομικών δικαιωμάτων και τη διαρκή
διεύρυνσή τους, την αναγνώριση έπειτα πολιτικών και, τέλος, την καθιέρωση
κοινωνικών δικαιωμάτων. Το τρίπτυχο αυτό εμπλουτίστηκε μετά το Δεύτερο
Παγκόσμιο Πόλεμο με την υιοθέτηση νέων δικαιωμάτων, τα οποία δεν είναι πάντοτε
εύκολο, λόγω του περιεχομένου τους, να ενταχθούν σε μία από τις τρεις
παραδοσιακές κατηγορίες τους. Πρόκειται για τα δικαιώματα που, με κάποια δόση
αμηχανίας, συνηθίζουμε να αποκαλούμε «δικαιώματα τρίτης γενιάς». Οι ριζικές
αλλαγές που συντελούνται στις ημέρες μας στηρίζονται στις έως τώρα κατακτήσεις
στην περιοχή των δικαιωμάτων. Οι κατακτήσεις αυτές αποτελούν, άλλωστε, το
θεμέλιο και το βάθρο τους. Γι' αυτό ακριβώς πρέπει να τις θεωρήσουμε ως
αδιαπραγμάτευτο κεκτημένο.
Η ανάπτυξη της τεχνολογίας και η συνακόλουθη
απελευθέρωση τεράστιων δυνατοτήτων που μπορεί να αξιοποιήσει κάθε άνθρωπος
συνεπάγονται νομοτελειακά τον εμπλουτισμό του περιεχομένου πολλών δικαιωμάτων
αλλά και την ανάδειξη νέων δικαιωμάτων. Την πραγματικότητα αυτή καλείται να αντιμετωπίσει
τόσο ο νομοθέτης όσο και ο δικαστής. Οι συνθήκες στις οποίες ζει και
δραστηριοποιείται σήμερα ο άνθρωπος δημιουργούν νέα δεδομένα που μεταλλάσουν το
περιεχόμενο και τη λειτουργία πολλών παραδοσιακών δικαιωμάτων. Χαρακτηριστικά
παραδείγματα είναι η ελευθερία της έκφρασης, η ελευθερία της επικοινωνίας και η
προστασία της ιδιωτικής ζωής. Τη σημασία και την προβολή τους σε κάθε επιμέρους
δικαίωμα πρέπει να διερευνά ο δικαστής, ερμηνεύοντας δημιουργικά και με αίσθηση
ιστορικής ευθύνης τις διατάξεις τόσο του Συντάγματος όσο και των διεθνών
συμβάσεων.
Ορισμένες φορές είναι πάντως επιβεβλημένη όχι απλώς η θεμελίωση νέων
δικαιωμάτων στη μήτρα υπαρχόντων αλλά και η καθιέρωση νέων δικαιωμάτων εξ υπαρχής. Σε ανάλογες περιπτώσεις, η ερμηνευτική ευθυκρισία και η διορατικότητα του
δικαστή αποδεικνύονται κατά κανόνα ανεπαρκείς. Η πρωτοβουλία ανήκει τότε στο
νομοθέτη, που καλείται να δαμάσει την πραγματικότητα με τη διεύρυνση και την
επαύξηση της προστασίας των δικαιωμάτων. Από τη στιγμή αυτή αρχίζει ο
δημιουργικός ρόλος του για την ενίσχυση της αυτονομίας και της ελευθερίας του
ανθρώπου. Έτσι, δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στο περιβάλλον, το δικαίωμα στον
πληροφοριακό αυτοκαθορισμό, ο έλεγχος των εφαρμογών της βιοιατρικής
εγχαράσσονται ήδη σε πολλά νέα ευρωπαϊκά συντάγματα και διεθνείς συνθήκες.
Η επαύξηση του συστήματος προστασίας των δικαιωμάτων και η διε-θνοποίησή
του συνέχεται με μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα διεργασία. Νέοι θεσμοί
αναπτύσσονται στο επίπεδο τόσο της κοινωνίας όσο και της πολιτείας. Στο
επίπεδο της κοινωνίας συναντούμε ιδίως τη δράση Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων που
αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες, προσπαθώντας να συμβάλουν στην αντιμετώπιση
προβλημάτων τα οποία προσλαμβάνουν ολοένα και μεγαλύτερη ένταση. Οι Μη
Κυβερνητικές Οργανώσεις φυτρώνουν έτσι σαν μανιτάρια, ιδίως σε περιοχές «υψηλού
κινδύνου» για τα δικαιώματα του ανθρώπου. Χαρακτηριστικά παραδείγματα
αποτελούν οι οργανώσεις για την προστασία των μειονοτήτων, την καταπολέμηση του
ρατσισμού και της ξενοφοβίας, την προστασία του περιβάλλοντος, την παροχή
ανθρωπιστικής βοήθειας σε χειμαζόμενους λαούς ή κοινωνικές ομάδες και τη
μέριμνα για την υποστήριξη των προσφύγων.
Στο επίπεδο της πολιτείας αξίζει, εξάλλου, να επικεντρώσουμε την προσοχή
μας σε δύο κυρίως θεσμικές καινοτομίες: την ίδρυση ανεξάρτητων δημόσιων αρχών
και τη σύσταση συμβουλευτικών επιτροπών που συμβάλλουν στην προστασία των
δικαιωμάτων. Οι ανεξάρτητες αρχές λειτουργούν σε ευαίσθητες για την ελευθερία
περιοχές, έχουν ως αποστολή την ανάσχεση καταχρήσεων όχι μόνο της
κρατικής αλλά και κάθε μορφής ιδιωτικής εξουσίας, είναι ανοικτές στην κοινωνία
και λογοδοτούν στο Κοινοβούλιο. Η δράση τους σε ζητήματα που ανήκαν έως το
πρόσφατο παρελθόν στην αρμοδιότητα ιδίως της κυβέρνησης προκαλεί ορισμένες
φορές τριβές και εντάσεις, λειτουργεί όμως ως προστατευτική ασπίδα για τα
δικαιώματα του ανθρώπου. Τέλος, με τη δημιουργία συμβουλευτικών επιτροπών που
αποτελούνται από εκπροσώπους οργανώσεων, της επιστήμης και της διοίκησης
επιχειρείται να δημιουργηθούν δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ της κοινωνίας
και της πολιτείας. Χαρακτηριστικά είναι εν προκειμένω τα παραδείγματα της
σύστασης της Εθνικής Επιτροπής για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα ή της Εθνικής
Επιτροπής για τη Βιοηθική.
Από τον ημερήσιο Τύπο
Παρατηρήσεις:
1. Να
γράψετε την περίληψη του κειμένου σε
120-140 λέξεις.
(Μονάδες 25)
2. Να
δώσετε έναν νέο τίτλο που να αποτυπώνει την ουσία του άρθρου.
(Μονάδες 5)
3. Να
σχολιάσετε την αναγκαιότητα της διεθνοποίησης των ανθρώπινων δικαιωμάτων σε μία
παράγραφο 80-100 λέξεων.
(Μονάδες
10)
4. Ποιος
τρόπος πειθούς χρησιμοποιείται στη 2η παράγραφο του κειμένου;
(Μονάδες 10)
5. «Οι ριζικές αλλαγές… κεκτημένο»: να
βρείτε τη συλλογιστική πορεία του επιχειρήματος και να το αξιολογήσετε.
(Μονάδες 6)
6. Αναζωογόνηση, επιβεβλημένη, ανάσχεση,
δίαυλοι:
να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις.
(Μονάδες 4)
7. Παρά την εκδήλωση ενδιαφέροντος από την πλευρά των
κυβερνήσεων και των διαφόρων φορέων για την προστασία των ανθρώπινων
δικαιωμάτων, στις μέρες μας η ανελέητη καταπάτησή τους εξακολουθεί να αποτελεί
κοινωνική πληγή. Προσπαθήστε να συνθέσετε ένα κείμενο 600 λέξεων, προορισμένο
να εκφωνηθεί στη Βουλή των Εφήβων, στο οποίο θα παρουσιάσετε τα βασικότερα κατά
τη γνώμη σας, δικαιώματα του ανθρώπου, τα αίτια καταστρατήγησής τους σήμερα
καθώς και ποια πρέπει να είναι η στάση κάθε συνειδητοποιημένου πολίτη απέναντι
στις παραβιάσεις τους.
(Μονάδες 40)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου