EKΘΕΣΗ-Υπαρκτή δημοκρατία

«Ζούμε (μιλώ για τις πλούσιες δυτικές κοινωνίες) υπο καθεστώτα φιλελεύθερης ολιγαρχίας, που σίγουρα είναι πολύ προτιμότερα, απο υποκειμενική και πολιτική άποψη, απ’ ο,τι φασιστικό κι αυταρχικό υπάρχει αλλού στον πλανήτη. Τα καθεστώτα αυτά δεν γεννήθηκαν αυτόματα και αυθόρμητα, ούτε απο την καλή θέληση των προηγούμενων κυρίαρχων στρωμάτων, αλλά μέσω κοινωνικο-ιστορικών κινημάτων πολύ πιο ριζοσπαστικών, των οποίων ειναι κατάλοιπα ή υποπροϊόντα (η Γαλλική επανάσταση είναι ένα παράδειγμα).

Τα κινήματα αυτά τα ίδια θα ήταν αδύνατα, αν δεν είχαν συνοδευτεί απο την ανάδυση (‘αποτέλεσμα’ συγχρόνως και ‘αίτιο’) ενός νέου ανθρωπολογικού τύπου ατόμου, του δημοκρατικού ατόμου: πράγμα που συνιστά τη διαφορά ανάμεσα σ’εναν αγρότη του Παλαιού καθεστώτος και σε έναν Γάλλο πολίτη της σήμερον, ανάμεσα σ’εναν υπήκοο του τσάρου και σ’έναν Άγγλο ή Αμερικανό πολίτη.

Δίχως αυτόν τον τύπο ατόμου, ακριβέστερα δίχως έναν αστερισμό τέτοιων τύπων η φιλελεύθερη κοινωνία δε μπορεί να λειτουργήσει. Μου φαίνεται τώρα πρόδηλο οτι η σημερινή κοινωνία δεν είναι πια ικανή να τους αναπαράγει. Παράγει ουσιαστικά πλεονέκτες και κομφορμιστές.

Ο τύπος του ανθρώπου με την ανεξάρτητη κρίση και το ενδιαφέρον για τα ζητήματα γενικής εμβέλειας επαναμφισβητείται σήμερα. Δεν λέω οτι έχει εξαφανιστεί πλήρως. Αλλά αντικαθίσταται βαθμιαία και γρήγορα απο έναν άλλο τύπο ατόμου, επικεντρωμένο στην κατανάλωση και στην απόλαυση, απαθή μπροστά στις γενικές υποθέσεις, κυνικό στη σχέση του με την πολιτική, τις περισσότερες φορές ηλιθίως επιδοκιμάζοντα και κομφορμιστή. Δεν βλέπουμε οτι ζούμε σε μια εποχή βαθιού και γενικευμένου κομφορμισμού.

Πρέπει να διερωτηθούμε (πράγμα που δεν κάνουν οι υμνωδοί του περιρρέοντος ψευδο-ατομικισμού) ποιού τύπου κοινωνίας μπορεί να είναι φορέας ο σύγχρονος άνθρωπος; Σε τί θα επέτρεπε η ψυχολογική του δομή στους δημοκρατικούς θεσμούς να λειτουργήσουν; Ποιο είναι το όραμά του για το μέλλον της κοινωνίας; Όλα αυτά σχηματίζουν μια μάζα δίχως μπούσουλα, που ζει μέρα με τη μέρα, δίχως ορίζοντα ―όχι μια κριτική-στοχαστική συλλογικότητα.

Οι σημερινοί πολιτικοί θεσμοί δεν έχουν μήπως ως σκοπό να απομακρύνουν τους πολίτες απο τις δημόσιες υποθέσεις και να τους πείσουν οτι είναι ανίκανοι να ασχολούνται μ’αυτές; Καμια σοβαρή ανάλυση δεν μπορεί να αμφισβητήσει οτι τα καθεστώτα που αυτοανακυρήσσονται δημοκρατικά είναι στην πραγματικότητα αυτό που κάθε κλασικός πολιτικός φιλόσοφος θα ονόμαζε καθεστώτα ολιγαρχίας.

Ένα ισχνότατο στρώμα της κοινωνίας κυριαρχεί και κυβερνά. Διαλέγει τους διαδόχους του. Ασφαλώς είναι φιλελεύθερο (περισσότερο ή λιγότερο) και επικυρώνεται κάθε πέντε ή επτά χρόνια απο την ψήφο του λαού. Αν το κυβερνών κλάσμα αυτής της ολιγαρχίας υπερβάλλει πολύ, θα αντικατασταθεί― απο το άλλο κλάσμα της ολιγαρχίας, που ειναι ολοένα και περισσότερο όμοιο με το πρώτο. Εξ ου και η εξαφάνιση κάθε πραγματικού περιεχομένου μέσα στην αντίθεση της ‘αριστεράς’ και της ‘δεξιάς’. Το απίστευτο λοιπόν κενό των σημερινών πολιτικών λόγων αντικατοπτρίζει αυτήν την κατάσταση, οχι γενετικές μεταλλαγές.
            Αυτή η ίδια η κοινωνία στην οποία ζούμε διακυρήσσει αρχές ―ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη― τις οποίες παραβιάζει ή εκτρέπει και παραμορφώνει κάθε μέρα. Λέω οτι η ανθρωπότητα μπορεί να κάνει καλύτερα πράγματα, οτι είναι ικανή να ζήσει κάτω απο μια άλλη κατάσταση, την κατάσταση της αυτοκυβέρνησης. Υπο τις συνθήκες της σύγχρονης εποχής, οι μορφές της αυτοκυβέρνησης μένουν ασφαλώς να βρεθούν, καλύτερα: να δημιουργηθούν». 

Κορνήλιος Καστοριάδης: H ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ - Ο Θρυμματισμένος Κόσμος (Ύψιλον) σελ. 136-139

Παρατηρήσεις:

1) Να αποδώσετε περιληπτικά το νόημα του παραπάνω αποσπάσματος σε 80-100 λέξεις.

                                                                                                                                     Μονάδες 25

2) Αφού διαβάσετε προσεκτικά την 7^η παράγραφο, να παρουσιάσετε τα δομικά της μέρη και τον τρόπο ανάπτυξής της.

                                                                                                                                     Μονάδες 5

3) Ποια συλλογιστική πορεία ακολουθεί ο συντάκτης του κειμένου στην 1^η παράγραφο;

                                                                                                                                      Μονάδες 5

4) Σε ποιο είδος δοκιμίου ανήκει το απόσπασμα; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με βάση το σκοπό σύνταξης, τη δομή και το ύφος.

                                                                                                                                       Μονάδες 5

5) κατάλοιπα, ανάδυση, πρόδηλο, βαθμιαία, μπούσουλα : να γράψετε ένα συνώνυμο για κάθε μια από τις παραπάνω λέξεις.

                                                                                                                                             Μονάδες 5

6) δημόσιες, αμφισβητήσει, πραγματικότητα, όμοιο, παραβιάζει : να δώσετε τα αντώνυμα των λέξεων.                                                                                                                                                                                                                                                            Μονάδες 5

7) «Ζούμε (μιλώ για τις πλούσιες δυτικές κοινωνίες) υπο καθεστώτα φιλελεύθερης ολιγαρχίας, που σίγουρα είναι πολύ προτιμότερα, απο υποκειμενική και πολιτική άποψη, απ’ ο,τι φασιστικό και αυταρχικό υπάρχει αλλού στον πλανήτη». Να αναπτύξετε την παραπάνω άποψη σε μια παράγραφο 60-80 λέξεων.

                                                                                                                                          Μονάδες 10

Παραγωγή Λόγου: «Αν υπήρχε λαός απότελούμενος από Θεούς, θα κυβερνιόταν δημοκρατικά. Τόσο τέλειος τρόπος διοίκησης είναι μάλλον ακατάλληλος για ανθρώπους». Με βάση το παραπάνω απόφθεγμα να συντάξετε ένα άρθρο για το σχολικό περιοδικό όπου θα αναφέρετε γιατί η Δημοκρατία είναι τέλειος τρόπος διοίκησης και τι κινδύνους αντιμετωπίζει στην εποχή μας; (600 λέξεις)

                                                                                                                                            Μονάδες 40