ΓΝΩΣΤΟ-ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΑ-2Η ΕΝΟΤΗΤΑ-ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ

Ετυμολογικά

Ἦν<εἰμί: ΟΜΟΡΡΙΖΑ: ουσία (συν-, απ-,εξ), όντως, ουσιώδης, ουσιαστικός, εσθλός(αβέβαιη ρίζα), ετυμολογία, ετυμηγορία, περιούσιος.

Θνητά<θνήσκω (= πεθαίνω): ΟΜΟΡΡΙΖΑ: θνησιγενής, θνησιμότητα, θνητότητα γένη - από το θέμα γεν- του ρήματος γίγνομαι, γένεση, γενέθλιος, αγέννητος, γηγενής.

είμαρμένος- μετοχή του παρακειμένου εἶμαρται του ρήματος μείρομαι που σχηματίζει το θέμα μερ-: μερίδιο, μέρος, μόριο, μοίρα, μοιραίος, άμοιρος, μορος (= μοίρα).

τυποῦσιν- από το ουσιαστικό τύπος. ΟΜΟΡΡΙΖΑ: τυπώνω, εκτύπωση, εντύπωση.

γῇ- από τον ασυναίρετο τύπο γέα. ΟΜΟΡΡΙΖΑ: γήινος, γηγενής, γήπεδο, γήλοφος και γεωργός, γεωγραφία, γεωδοσία (από τον ασυναίρετο τύπο).

Μείξαντες- από το θέμα μειγ- του ρήματος μείγννμί (το άλλο θέμα είναι μιγ-). ΟΜΟΡΡΙΖΑ: μεικτός, ανάμειξη και μιγάς, αμιγής (από το θέμα μιγ).

κεράννυται σχηματίζει τα θέματα κερα(σ)- και κρα- (έκράσθην). ΟΜΟΡΡΙΖΑ: κερνώ, κέρασμα και κράμα, κράση.

Φῶς: ΟΜΟΡΡΙΖΑ ολοφώτεινος, ξέφωτο, Διαφωτισμός, φωτοσύνθεση.

προσέταξαν- από το προς + τάττω. ΟΜΟΡΡΙΖΑ: προσταγή, διαταγή, κατάταξη, παράταξη, τακτική, σύνταγμα, ταγός.

κοσμῆσαι- από το ουσιαστικό κόσμος. ΟΜΟΡΡΙΖΑ: κόσμημα, διακόσμηση, κοσμιότητα, κοσμοκράτορας, εγκόσμιος.

νεῖμαι - το ρήμα νέμω σχηματίζει τα θέματα νεμ-> νειμ- και νομ-. ΟΜΟΡΡΙΖΑ: διανέμω, νέμεση, κατανομή, νομός, παράνομος, νομικός, άνομος,διανομέας.

παραιτοῡμαι - από το παρά + αἰτοῡμαι. ΟΜΟΡΡΙΖΑ: απαίτηση, επαίτης, παραίτηση.

έπίσκεψαι- από το επί + σκοπέομαι -οϋμαι. ΟΜΟΡΡΙΖΑ: άσκοπος, σκοπιμότητα, ανασκόπηση (από το θέμα σκοπ-), σκέπτομαι, περίσκεψη, συνδιάσκεψη (από το θέμα σκεπ-).

πείσας- το ρήμα πείθω σχηματίζει τα θέματα πει- (πείθω) πι- (έπιθόμην), ποι- (πέποιθα). ΟΜΟΡΡΙΖΑ: πειθώ, πειστικός, πειθαναγκάζω, πίστη, εμπιστοσύνη, διαπίστωση, πεποίθηση.

προσῆπτεν- από το προς + άπτω. ΟΜΟΡΡΙΖΑ: αναπτήρας, αψιμαχία, σύναψη, απτός. ασθενέστερους από το στερητικό ά- + σθένος. ΟΜΟΡΡΙΖΑ: ασθενής, φιλάσθενος, σθεναρός, εξασθένιση.

διδούς - το ρήμα δίδωμι σχηματίζει τα θέματα δω- (δίδωμι), δο- (έδομεν). ΟΜΟΡΡΙΖΑ: παράδοση, προδοσία, αντίδοτο, επιδότηση, αντίδοτο, δώρο

Φύσις- από το ρήμα φύω. ΟΜΟΡΡΙΖΑ: φυτό, έμφυτος, κατάφυτος, φυτοφάρμακο, φυτρώνω. σωτηρίαν- από το ρήμα σῴζω. ΟΜΟΡΡΙΖΑ: σωτήριος, σώος, σωστός, σωσίβιο.

ἢμπισχεν- από το άμφί + ἔχω ή από το άμφί + Ἴσχω.

Φυγήν- από το ρήμα φεύγω· σχηματίζει τα θέματα φυγ- (έφυγον) και φευ-(φεύγω). ΟΜΟΡΡΙΖΑ: διαφυγή, φυγόδικος, πρόσφυγας και φευγαλέος, αποφευκταίος.

κατάγειος- από το κατά + γη.

Ηΰξε- το ρήμα αΰξω ή αυξάνω σχηματίζει το θέμα αύγ- (πρβλ. augeo λατινικά). ΟΜΟΡΡΙΖΑ: αύξηση, προσαύξηση, αυξομείωση.

ἐπανισῶν- από το επί + ανά + ἰσόω -ῶ. ΟΜΟΡΡΙΖΑ: εξίσωση, ισότητα, ισομέρεια, ανισομερής. εὐλάβειαν- από το εὐ + λαμβάνω· σχηματίζει θέματα λαβ-, ληψ- και λημ-. ΟΜΟΡΡΙΖΑ: προσλαμβάνω, κατάληψη, κατειλημμένος, λαβή, σύλληψη, αντίληψη, δοσοληψία.

ἀϊστωθείη- από το στερητικό ά + ιστ- (θέμα από το ἰδεῖν < όράω -ῶ).

ἐπήρκεσε-: από το ἐπί + άρκέω -ῶ. ΟΜΟΡΡΙΖΑ: αυτάρκεια, διάρκεια, ανεπαρκής, αρκετός. εὐμάρειαν- από το εὐ + μαρής < μάρη (= χέρι).

ἀμφιεννύς- από το άμφι + ἔννυμι (= ντύνομαι). ΟΜΟΡΡΙΖΑ: αμφίεση, μεταμφιεσμένος, άμφια.

ἐπήρκεσε- από το ἐπί + άρκέω -ω. ΟΜΟΡΡΙΖΑ: αυτάρκεια, διάρκεια, ανεπαρκής, αρκετός.

εὐμάρειαν- από το εὐ + μαρής < μάρη (= χέρι).

χειμῶνα- από το ουσιαστικό χεἶμα (= χειμώνας). ΟΜΟΡΡΙΖΑ: χειμερία (νάρκη), ξεχειμωνιάζω, χειμερινός.

καύματα- από το ρήμα καίω. ΟΜΟΡΡΙΖΑ: καύση, καυστικός, έγκαυμα, καυτηριάζω.

ἰοῦσιν- το ρήμα ἔρχομαι σχηματίζει τα θέματα: ερχ-, ελ-, /-, ηλ-. ΟΜΟΡΡΙΖΑ: προσιτός, εισιτήριο, ερχομός, έλευση, προσηλυτίζω, επερχόμενος.

στρωμνή- από το ρήμα στρώννυμι. ΟΜΟΡΡΙΖΑ: κατάστρωμα, οδοστρωτήρας, επίστρωση.

αὐτοφυής- από το αὐτός + φυής < φύω (βλ. παραπάνω φύσις). ΟΜΟΡΡΙΖΑ: ευφυής, αφυής (= ο ανόητος).

ὑποδῶν- από το ὑπό + δέω. ΟΜΟΡΡΙΖΑ: δένω, δεσμά, δέσιμο, σύνδεσμος, δεσμοφύλακας.

ἀναίμοις- από το στερητικό ἀ-+αἴμα. ΟΜΟΡΡΙΖΑ: αιμοδότης, αναίμακτος, αφαίμαξη.

τροφάς- από το ρήμα τρέφω· σχηματίζει τα θέματα τροφ- και τρεφ-. ΟΜΟΡΡΙΖΑ: διατροφή, τρόφιμος, εκτροφείο, σύντροφος.

ἐξεπόριζεν- από το ἐκ + πορίζω. ΟΜΟΡΡΙΖΑ: βιοπορισμός, εμπορεύομαι, πόρισμα.

βοράν- από το ρήμα βιβρώσκω. ΟΜΟΡΡΙΖΑ: σαρκοβόρος, χρονοβόρος ὀλιγονίαν- από το ὀλίγος + γόνος (βλ. παραπάνω γένη).

το ρήμα αναλίσκω σχηματίζει τα θέματα αν-, άλ- (από το ανά + Fαλ·). ΟΜΟΡΡΙΖΑ: κατανάλωση, καταναλωτής, παρανάλωμα, αναλώσιμα.

Ἂγειν:ΟΜΟΡΡΙΖΑ:αγώνας,αγωγή(ανα,δι,προς,εις,συν,εξ,προ,κατ,μετ,παρ,επ,απ,υπ),αγωγός,παιδαγωγός,ανάγωγος,άγημα,αγέλη,άξονας,εισακτέος,παρείσακτος, σύναξη, παρθεναγωγείο, υδραγωγείο, λοχαγός, ξεναγός, στρατηγός.