ΈΚΘΕΣΗ Ά ΛΥΚΕΙΟΥ-Εφηβεία-ΑΡΘΡΑ ΕΙΔΙΚΩΝ

ΑΡΘΡΑ ΕΙΔΙΚΩΝ

Εφηβεία: Η άγνωστη ψυχολογία ενός 15χρονου

Ένα θέμα που απασχολεί ιδιαίτερα τους γονείς είναι η αντιμετώπιση της κρίσιμης περιόδου της εφηβείας. Η εφηβεία βρίσκεται μεταξύ της παιδικότητας και της ενηλικίωσης, γι’ αυτό και ο έφηβος συμπεριφέρεται άλλοτε σαν παιδί και άλλοτε σαν ενήλικος. Η εφηβεία σηματοδοτείται από βιολογικές αλλαγές στο σώμα του παιδιού και τελειώνει με τη γενετήσια ολοκλήρωση του ατόμου. Ο έφηβος προσπαθεί να αποδεχθεί την καινούρια εικόνα του σώματός του και να αποκτήσει έλεγχο των γενετήσιων ορμών του. Επίσης, παρατηρούνται αλλαγές στο γνωστικό τομέα.

Κάποιοι έφηβοι καταφέρνουν να φτάσουν στο επίπεδο της αφαιρετικής σκέψης, της ικανότητας δηλαδή να αντιλαμβάνονται τι βρίσκεται πίσω από τα πράγματα και να μη δέχονται κάποιες καταστάσεις έτσι όπως φαίνονται. Κάποιοι όμως έφηβοι δεν το καταφέρνουν αυτό, μένουν στο επίπεδο της συγκεκριμένης σκέψης και δέχονται την πραγματικότητα όπως φαίνεται. Αλλαγές  παρουσιάζονται και στον συναισθηματικό τομέα. Οι έφηβοι είναι δυνατό να βιώσουν κάποια συναισθήματα κατάθλιψης και άγχους για το μέλλον. Η εφηβεία είναι περίοδος ανησυχίας και αμφισβήτησης των θεσμών και της λειτουργίας του κοινωνικού συστήματος γενικότερα.

Είναι πράγματι η εφηβεία περίοδος υψηλού κινδύνου για την εμφάνιση ψυχικών διαταραχών;

Η αλήθεια είναι πως η κατάθλιψη είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται συχνά στους εφήβους. Μία αιτία ίσως είναι οι ορμονικές αλλαγές που παρουσιάζονται στην εφηβεία. Κάποιες φορές όμως, οι έφηβοι μπορεί να εμφανίσουν σοβαρές καταθλιπτικές διαταραχές, η χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ αυξάνεται και ο έφηβος μπορεί να έρθει αντιμέτωπος ακόμη και με το νόμο λόγω παραβατικής συμπεριφοράς.

Η σχέση του εφήβου με τους γονείς

Ο ασφαλής δεσμός με τους γονείς στην εφηβεία είναι ένας δείκτης υψηλής αυτοεκτίμησης, περισσότερης ικανοποίησης από τη ζωή, καλύτερης ακαδημαϊκής προσαρμογής και λιγότερης ψυχολογικής εξάντλησης. Η ποιοτική σχέση του εφήβου με τους γονείς συμβάλει στην επιτυχή αντιμετώπιση των προκλήσεων, των δυσκολιών και των έντονων αλλαγών στην εφηβεία.

Ο έφηβος θέλει να μιλάει και να δρα ελεύθερα, δεν ανέχεται να τον υποτιμούν οι γονείς ή οποιοσδήποτε άλλος. Οι σχέσεις με τους γονείς του θα επηρεάσουν σε σημαντικό βαθμό και τις σχέσεις με τους υπόλοιπους  ενήλικες που θα συναναστραφεί στη ζωή του. Θα έλεγε κανείς πως όταν ο έφηβος έχει ομαλές σχέσεις με τους γονείς και τους καθηγητές του – οι οποίοι αποτελούν πρότυπα προς μίμηση- τότε ο έφηβος μαθαίνει να συμπεριφέρεται σωστά απέναντι στην κοινωνία.

Πολλές φορές οι γονείς έχουν ιδιαίτερα κριτική στάση απέναντι στους εφήβους. Τους επικρίνουν για την εμφάνιση, τη συμπεριφορά ακόμα και τους φίλους τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις ένας έφηβος ενδεχομένως να εμφανίσει συμπτώματα κατάθλιψης.

Η σχέση του εφήβου με τους συνομηλίκους

Η διαμόρφωση της προσωπικότητας του εφήβου επηρεάζεται σημαντικά και από την παρέα του, η οποία αποτελεί μία πρώτη δομή κοινωνικοποίησης (μετά την οικογένεια και το σχολείο). Η σχέση του εφήβου με τους συνομηλίκους του, επηρεάζει τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τον εαυτό του καθώς και την αξία που του αποδίδει. Έχει μεγάλη σημασία για τον έφηβο ο τρόπος που τον αντιμετωπίζουν οι άλλοι και τι σκέφτονται γι’αυτόν. Γι’ αυτό και οι ισχυρές σχέσεις με τους συνομηλίκους σχετίζεται με τη μειωμένη εμφάνιση προβληματικής συμπεριφοράς. Ο έφηβος μοιράζεται τις ανησυχίες του με τους άλλους εφήβους και παρατηρεί ομοιότητες και διαφορές, μαθαίνει τα όριά του αλλά και να σέβεται τα όρια των άλλων.

Της Γεωργίας Τζίμα, Ψυχολόγου

ΕΦΗΒΕΙΑ– Μια βασανιστική αλλά απαραίτητη μετάβαση

Όλοι στην ηλικία των 14-18 περίπου  χρονών παρουσιάζουμε μεγάλες αλλαγές, τόσο στο σώμα μας, όσο και στις νοητικές μας ικανότητες, αλλά και στην ψυχολογία μας.

 Ο έφηβος από το στάδιο κατοχής και διευθέτησης της ζωής του από τους γονείς, περνά στο στάδιο της προσωπικής επιλογής.Η μετάβαση στην εφηβεία συνεπάγεται για το παιδί μια απώλεια. Αυτή η απώλεια τον κάνει να νιώθει θλίψη και συχνά λύπη και κατάθλιψη.

O έφηβος στην μεταβατική αυτή περίοδο της ζωής του, νιώθει έντονη ανασφάλεια. Δεν είναι πλέον ούτε παιδί, αλλά ούτε και ενήλικας. Αφιερώνει πολύ χρόνο για να γνωρίσει αυτόν τον «νέο» εαυτό και αυτή λοιπόν η υπεραπασχόληση οδηγεί στον «ναρκισσισμό» της εφηβικής ηλικίας.

Η υπεραπασχόληση αυτή οδηγεί πολλές φορές και στην «απόσυρση» του εφήβου. Κλείνεται στον εαυτό του για να τον ψάξει και να τον γνωρίσει καλύτερα.

Αίσθηση της κυριαρχίας

  Ο έφηβος αναπτύσσεται σεξουαλικά, βιοσωματικά, νοητικά και αποκτά την αίσθηση της κυριαρχίας. Ο έφηβος νιώθει μεγάλος και δυνατός. Οι ικανότητες αυτές που διαθέτει, μεγαλοποιούνται γιατί δεν έχουν ακόμα δοκιμαστεί. Μέχρι τότε δεν είχε πραγματικές εμπειρίες από την εργασία, την κοινωνική και σεξουαλική ζωή και αυτό του δίνει μία αίσθηση παντοδυναμίας.

Περιφρόνηση 

Τα αισθήματα αυτά της παντοδυναμίας για τον εαυτό, ωθούν τον έφηβο να νιώθει περιφρόνηση για τους γονείς και τους άλλους ενήλικες. Είναι η περίοδος που όλες οι αξίες και οι συμπεριφορές των γονέων και των σημαντικών άλλων, πχ. δασκάλων, τίθενται υπό αμφισβήτηση. Αυτή η απόρριψη και η αμφισβήτηση των γονέων δεν πρέπει να μας ανησυχεί και να μας στεναχωρεί. Είναι απαραίτητο να συμβεί, έστω εν μέρει, γιατί με αυτό τον τρόπο, ο έφηβος θα μπορέσει να διαμορφώσει τις δικές του αρχές και αξίες.

 Ο έφηβος δεν υπακούει πλέον σε κανόνες, ούτε παραδέχεται την εξουσία του γονέα. Με το να συγκρούεται ο έφηβος με τους γονείς και να μειώνει τη δύναμή τους, ενισχύει έτσι η δική του δύναμη. Οι συγκρουσιακές σχέσεις των εφήβων με τους γονείς τους, όσο και αν μας φαίνεται παράξενο, δείχνουν υγιή ανάπτυξη. Όποια και αν είναι η συμπεριφορά των γονιών σε αυτή την ηλικία, γίνονται ο στόχος των παιδιών τους .

Η αλλαγή των σχέσεων

Αυτό που ζητούν οι έφηβοι, δεν είναι η κατάργηση ή η αποδυνάμωση των σχέσεων με τους γονείς, αλλά η αλλαγή τους. Από σχετικές έρευνες διαπιστώνεται ότι οι έφηβοι διαφωνούν με τους γονείς τους σε δευτερεύοντα θέματα, ενώ για σοβαρά θέματα που αφορούν την ζωή τους και το μέλλον τους, συμβουλεύονται τους γονείς τους και πειθαρχούν στις απόψεις τους.

 Ο ρόλος των γονιών στην εφηβεία  διαφοροποιείται. Επειδή το παιδί σε αυτό το στάδιο έχει ανάγκη από όρια, είναι σημαντικό οι γονείς να διαμορφώσουν σαφή όρια, να έχουν σταθερές αρχές, να καθοδηγούν τον έφηβο και να του ασκούν έλεγχο. Βεβαίως, είναι απαραίτητη σε αυτό το στάδιο η διαπραγμάτευση των δικαιωμάτων  των εφήβων και όχι η άσκηση εξουσίας σε αυτούς.

Η κατανόηση των γονέων  

 Είναι πολύ βασικό οι γονείς να καταλάβουν ότι όταν οι έφηβοι αντιδρούν ή επιτίθενται, δεν σημαίνει ότι απευθύνονται στον γονέα-πρόσωπο αλλά στον γονέα-ρόλο. Οι γονείς αντιπροσωπεύουν την εξουσία, που παρότι την χτυπούν, την έχουν απόλυτη ανάγκη για να συνειδητοποιήσουν τα όρια τους.

Αλλαγή ταυτότητας

 Ο έφηβος αλλάζει ταυτότητα. Αυτή η νέα του ταυτότητα θα  καθοδηγεί στο εξής τις επιλογές της ζωής του. Η διαμόρφωση της ταυτότητας του ατόμου συνεχίζεται εφόρου ζωής. Η ανάπτυξη αυτών των χαρακτηριστικών της ταυτότητας γίνεται σε διαφορετική ηλικία για το κάθε άτομο και για διαφορετικές ομάδες ατόμων.

 Πόπη Γιαλυράκη – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας