ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ-ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΜΑΘΗΜΑ 1o

Τι ονόμαζαν οι αρχαίοι σοφία;

Ο Όμηρος χαρακτηρίζει «σοφία» την εμπνευσμένη από την Αθηνά τέχνη του ναυπηγού (Ιλιάδα Ο 411) και ο Σόλων την εμπνευσμένη από τις Μούσες ποιητική τέχνη (Ελεγ. 1.52). Στη συνάντηση του Κροίσου με τον Σόλωνα, που μας περιγράφει ο Ηρόδοτος, ο Κροίσος αναρωτιέται ποια είναι η πηγή της σοφίας του Σόλωνα και σπεύδει να τη συνδέσει αμέσως με τα πολλά ταξίδια του και την επιθυμία να δει καινούργια πράγματα (Ιστορίαι 1.30). Η «σοφία» λοιπόν της αρχαϊκής εποχής, η οποία είναι ταυτοχρόνως εμπνευσμένη από τους θεούς πρακτική δεξιότητα, χειρισμός του ποιητικού λόγου και επιτόπια έρευνα (ιστορία), κάποια στιγμή θα οδηγήσει στη «φιλοσοφία».

Η λέξη σοφία απαντά για πρώτη φορά στον Όμηρο και στον Ησίοδο και σημαίνει ικανότητα στο οποιοδήποτε επάγγελμα ή σε οποιαδήποτε τέχνη, όπως του ναυπηγού ή του ποιητή. Ο σοφός ή σοφιστής προηγείται του φιλοσόφου και είναι σύμβολο επινοητικότητας, άνθρωπος με πολιτική δράση ή νομοθέτης (Επτά Σοφοί). Γενικότερα, σοφία σήμαινε ενδιαφέρον για τη γνώση αλλά και φρόνηση, ορθή κρίση για διάφορα πράγματα στη ζωή ή ακόμη ικανότητα για να λαμβάνει κάποιος πρακτικές αποφάσεις. Λέγεται ότι ο Ηρόδοτος χρησιμοποίησε πρώτος το ρήμα φιλοσοφεῖν αναφερόμενος στα ταξίδια που έκανε ο Σόλων, αναζητώντας τη γνώση, για να ικανοποιήσει την περιέργειά του. O Πυθαγόρας ήταν ο πρώτος που ονόμασε τον εαυτό του φιλόσοφο, με την έννοια του ανθρώπου που αγαπά τη γνώση. Η φιλοσοφία γεννιέται στην Ιωνία κατά τον 6ο αιώνα π.X., όταν ένας νέος ορθολογικός τρόπος εξήγησης του κόσμου χρησιμοποιείται από μια ομάδα στοχαστών, τους Προσωκρατικούς. Ο Αριστοτέλης θα αποδώσει τον τίτλο του φιλοσόφου στους προσωκρατικούς φιλοσόφους Θαλή, Αναξίμανδρο και Αναξιμένη και θα συνδέσει τη φιλοσοφία με τον ορθολογικό τρόπο εξήγησης της πραγματικότητας.

Τί είναι φιλοσοφία; Υπάρχει ορισμός ;

Ο Πυθαγόρας διακήρυξε ότι πραγματικά σοφός είναι μόνο ο θεός και ο ίδιος είναι φιλόσοφος επειδή αγαπάει τη σοφία.

Ο Πλάτωνας στο Συμπόσιο ορίζει το φιλόσοφο ως το άτομο που αμφισβητεί τον εαυτό του, εξ’ αιτίας του συναισθήματος ότι “δεν είμαστε αυτό που θα έπρεπε να είμαστε” και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι φιλόσοφος είναι αυτός που επιθυμεί τη σοφία.

Για τον Αριστοτέλη είναι η έρευνα των αιτιών- ο έρωτας προς τη γνώση και η επιδίωξη της σοφίας στη βάση της απορίας και του θαυμασμού.

Για τους στωικούς, ο φιλόσοφος έχει συνείδηση της μη-σοφίας του, επιθυμεί τη σοφία, στην οποία μπορεί να φτάσει μόνο με μια αιφνίδια και βίαιη αλλαγή. Ακόμα και σήμερα, αν ανατρέξουμε σε ένα λεξικό στο αντίστοιχο λήμμα θα βρούμε ότι φιλόσοφος είναι «ο φίλος της σοφίας, το πρόσωπο που αγαπά τη γνώση και την έρευνα».

Για τον Έγελο (Hegel) φιλοσοφία είναι η κοινωνία κάθε εποχής βαλμένη σε έννοιες.

Τι είναι φιλοσοφία;

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΛΙΑΝΤΙΝΗ "Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ"

"Θα μου πείτε φιλοσοφία είναι η οντολογία, είναι η ηθική, είναι η αισθητική, είναι η γνωσιολογία, είναι η μεταφυσική, όπως λένε οι ακαδημαϊκοί στα πανεπιστήμια. Όχι!

Όλα αυτά είναι από το περιθώριο. Ένα πράγμα είναι φιλοσοφία. Φιλοσοφία είναι ο στοχασμός του ανθρώπου απάνω στο φαινόμενο θάνατος. Όρισε έτσι τη φιλοσοφία, ένας από τους μέγιστους φιλοσόφους, ο Πλάτων. Στο διάλογό του «Φαίδων», δίνει έναν ορισμό και λέει «Φιλοσοφία εστί μελέτη θανάτου.»

Παράλογος ορισμός. Σουρεαλιστικός. Και δε διδάσκεται μ’ αυτή την οπτική φιλοσοφία, γι’ αυτό έχουμε και αυτή τη μακρινή σχέση. Είναι για κάποιους ειδικούς , λέει, προφέσορες κτλ τι είπε ο Καρτέσιος, τι είπε ο Λάιμπνιτς, τι είπε ο Μπεργκσόν, τι είπε… οι Ζήνωνες. Ο Κιτιέας και ο Ελεάτης.

Η φιλοσοφία είναι απλό πράγμα. Ο καθένας μας φιλοσοφεί. Φιλοσοφία σημαίνει ότι σκέπτομαι, στοχάζομαι, και προσπαθώ να βρω τον καλύτερο τρόπο, ένα γεωδαιτημένο που έχει πολλές συμβολές και συνιστώσες, για να ζήσω με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τη ζωή μου. Αυτά τα είκοσι, τριάντα, πενήντα, εβδομήντα χρόνια που μου οριστήκαν να ζήσω. Αυτό θα πει απλά φιλοσοφία. Και ξέρουμε πολλούς απλοϊκούς ανθρώπους που δεν έχουν και τίτλους και περγαμηνές, οι οποίοι φιλοσοφούν και ζουν μια πολύ ωραία ζωή. Λοιπόν. Σ’ αυτήν την οπτική, λέει ο Πλάτων, «Φιλοσοφία εστί μελέτη θανάτου».

Αλλά… Με μια διαφορά. Όταν λέει μελέτη θανάτου, εννοεί τη σχέση του καθένα μας με το δικό του θάνατο. Όχι πέθανε ο φίλος μου, πέθανε ο πατέρας μου, πέθανε ο συγγενής μου. Πηγαίνω στο νεκροταφείο, στην κηδεία, είμαι κατηφής κτλ. Όοχι αυτό. Εκεί, να ξέρετε, τις περισσότερες φορές, που πηγαίνουμε και μπορεί να πονάμε και να λυπόμαστε κτλ κατά βάθος χαιρόμαστε, λέει ο Φρόυντ με την βαθυ – ψυχολογία… διότι χωρίς να το ξέρουμε λέμε «Αυτός πέθανε, εγώ ζω!» Υποσυνείδητα και σκοτεινά. Μπορεί να μη δείχνουμε… Φεύγουμε με αισθήματα δηλαδή κατάφασης. Όχι αυτό.

Φιλοσοφία είναι μελέτη θανάτου κατά την έννοια ότι στοχάζομαι απάνω στο δικό μου θάνατο. Απάνω στο γεγονός ότι μια μέρα θα πεθάνω. Γιατί; Στη συνέχεια θα μας πει ο Πλάτων ότι, ακριβώς μετά τον ορισμό που δίνει, λέει:

«Οι ορθώς φιλοσοφούντες αποθνήσκειν μελετώσι.»

Όσοι φιλοσοφούν σωστά δεν κάνουν τίποτα άλλο παρά να μελετούν πώς θα πεθάνουν.

«Και το τεθνάναι αυτοίς ήκιστα φοβερόν.»

Αυτό μας ενδιαφέρει. Και όταν θα ‘ρθει η ώρα να πεθάνουν, λέει, δε φοβούνται το θάνατο, γιατί ήταν σωστή η πορεία τους και η σχέση τους, η πορεία τους σε όλη τους τη ζωή και η σχέση τους με το φαινόμενο του θανάτου."

ΕΚΘΕΣΗ- ΘΕΩΡΙΑ-ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

● ΤΡΟΠΟΙ / ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

1. ΜΕ ΟΡΙΣΜΟ: Στην θεματική περίοδο υποβάλλεται στον αναγνώστη το ερώτημα «Τι είναι;» ή «Τι ονομάζεται, λέγεται, ή καλείται» μια συγκεκριμένη έννοια που πρόκειται να οριστεί. Τα δομικά στοιχεία του ορισμού είναι η οριστέα έννοια (η έννοια δηλαδή που ορίζεται), το γένος ή είδος της έννοιας (η ευρύτερη έννοια ή κατηγορία στην οποία ανήκει η οριστέα έννοια) και η ειδοποιός διαφορά (εκείνο δηλαδή το χαρακτηριστικό γνώρισμα που κάνει την οριστέα έννοια να ξεχωρίζει και να διαφοροποιείται από κάθε άλλη του είδους). Επίσης ο ορισμός ανάλογα με τον τρόπο που παρουσιάζει την οριστέα έννοια μπορεί να είναι: α) αναλυτικός, όταν και παρουσιάζει τα γνωρίσματα της έννοιας και β) γενετικός, όταν περιγράφει την διαδικασία γένεσης μιας έννοιας. Παράλληλα ταξινομούνται οι ορισμοί ανάλογα με την έκτασή τους σε α) σύντομο, που εκτείνεται σε μερικούς στίχους μόνο, όπως συμβαίνει με ορισμούς λεξικών και β) εκτεταμένο, που εκτείνεται ακόμα και σε μία ή περισσότερες παραγράφους.

 2. ΜΕ ΔΙΑΙΡΕΣΗ: Στην θεματική περίοδο υπάρχει μία έννοια η οποία διαιρείται σε υποκατηγορίες, είδη ή μορφές της και έτσι εκεί παρουσιάζονται τα στοιχεία αυτά από τα οποία αποτελείται. Τα δομικά στοιχεία της διαίρεσης είναι η διαιρετέα έννοια (η έννοια δηλαδή που διαιρείται), η διαιρετική βάση (τα στοιχεία ή το χαρακτηριστικό γνώρισμα, το κριτήριο ως προς το οποίο διαιρείται) και το πηλίκο ή μέλη της διαίρεσης (τα αποτελέσματα της διαίρεσης).

3. ΜΕ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ: Στην παράγραφο αυτή δίνονται παραδείγματα από την ιστορική ή καθημερινή πραγματικότητα που πιστοποιούν/ επιβεβαιώνουν την υπαρξη του φαινομένου που επισημαίνεται στην θεματική πρόταση (λέξεις ή φράσεις κλειδιά: για παράδειγμα, λόγου χάρη, χαρακτηριστικές μορφές του φαινομένου, στοιχεία που πιστοποιούν…).

4. ΜΕ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ: Στις λεπτομέρειες αυτής της παραγράφου δίνονται οι αιτίες, οι λόγοι, οι παράγοντες για τους οποίους ισχύει η θέση της θεματικής πρότασης. Αιτιολογείται δηλαδή γιατί συμβαίνει αυτό που υποστηρίζεται στην θεματική (λέξεις ή φράσεις κλειδιά: γιατί, διότι, επειδή, αφού, καθώς, αυτό συμβαίνει διότι, για το φαινόμενο αυτό ευθύνονται, παράγοντες που ευνοούν την ύπαρξη…).

5. ΜΕ ΑΙΤΙΟ – ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Στην παράγραφο αυτήν επισημαίνεται στην θεματική περίοδο η αιτία, ο λόγος ενός φαινομένου και στις λεπτομέρειες δίνονται οι συνέπειες (θετικές ή αρνητικές) αυτού, τα αποτελέσματα δηλαδή (λέξεις ή φράσεις κλειδιά: συνέπειες, επιπτώσεις, αποτελέσματα αυτού…, επομένως, άρα, συνεπώς, γι αυτό…).

6. ΜΕ ΣΥΓΚΡΙΣΗ – ΑΝΤΙΘΕΣΗ: Στην παράγραφο αυτή παρουσιάζονται δύο αντιθετικά δεδομένα, τα οποία αντιπαραβάλλονται μεταξύ τους και εντοπίζονται διαφορές ανάμεσα τους, είτε παρουσιάζοντας πρώτα το ένα και φέρνοντας σε αντίθεση το άλλο μετά, είτε συγκρίνοντάς τα σημείο προς σημείο και βρίσκοντας αντιθέσεις (λέξεις ή φράσεις κλειδιά: αντίθετα, από την άλλη, ενώ, αλλά, αντίστροφα…).

7. ΜΕ ΑΝΑΛΟΓΙΑ: Η παράγραφος αυτή μοιάζει με εκτεταμένη παρομοίωση. Στην θεματική πρόταση έρχονται σε αντιστοίχιση, αναλογία, 2 έννοιες, πρόσωπα ή καταστάσεις τελειώς ανομοιογενείς μεταξύ τους με τέτοιον τρόπο ώστε να καταλήξουν να έχουν αναλογίες και ομοιότητες (λέξεις ή φράσεις κλειδιά: όπως – έτσι, όπως – ανάλογα, αντίστοιχα, μοιάζει με, είναι σαν…).

8. ΜΕ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟ ΜΕΘΟΔΩΝ: Συχνά, προκειμένου να εξασφαλιστεί η καλύτερη και αποτελεσματικότερη μετάδοση ιδεών, συμβαίνει μια παράγραφος να αναπτύσσεται συνδυάζοντας πολλούς τρόπους ανάπτυξης της θεματικής πρότασης. Έτσι επιβεβαιώνεται ότι ο γνώμονας κάθε στιγμή πρέπει να είναι η σαφήνεια, η πληρότητα και η ακρίβεια αυτών που γράφουμε και όχι η προσκόλληση σε μια μέθοδο ανάπτυξης παραγράφου, όταν αυτή δεν είναι αρκετή για να εκφράσουμε αυτά που θέλουμε.

ΕΚΘΕΣΗ Β ΛΥΚΕΙΟΥ-ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ

Κείμενο
[Οι διαδικτυακές επαφές στο περιβάλλον του Facebook]

Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουν ερευνητικές μελέτες για τις αναπαραστάσεις της φιλίας στην πραγματική και τη διαδικτυακή ζωή είναι ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για φιλία, όταν αναφερόμαστε στα κοινωνικά δίκτυα και συγκεκριμένα στο Facebook. Οι αναπαραστάσεις της φιλίας στην καθημερινή μας πραγματικότητα διαφέρουν ουσιωδώς από τις αναπαραστάσεις της «φιλίας» στο Facebook. Οι λόγοι που οδηγούν σ’ αυτό το συμπέρασμα αναλύονται παρακάτω.
Συγκεκριμένα, από τις σχέσεις που αναπτύσσονται στο Facebook απουσιάζουν τα βασικά στοιχεία που ορίζουν τις φιλικές σχέσεις στην εκτός δικτύου πραγματικότητα. Το πρώτο βασικό στοιχείο είναι η απουσία ουσιαστικής επικοινωνίας. Η επικοινωνία που αναπτύσσεται στο περιβάλλον του Facebook χαρακτηρίζεται ως «σχολιασμός» και «συμπλήρωμα της εκτός δικτύου επικοινωνίας». Επίσης, οι σχέσεις αυτές χαρακτηρίζονται από την έλλειψη οικειότητας, εμπιστοσύνης, συναισθήματος, ψυχολογικής υποστήριξης και αμοιβαιότητας, στοιχείων τα οποία είναι απαραίτητα για τις φιλικές σχέσεις εκτός δικτύου. Το Facebook αποτελεί ένα απρόσωπο περιβάλλον, όπου η έκφραση βαθύτερων συναισθημάτων καθίσταται αδύνατη, καθώς οτιδήποτε διατυπώνεται βρίσκεται δημόσια εκτεθειμένο. Επιπλέον, η αμφιβολία μεταξύ προσώπου ή προσωπείου, δηλαδή η αμφιβολία για την πραγματική ταυτότητα των χρηστών, δεν αφήνει περιθώρια, για να έρθουν δύο άνθρωποι πιο κοντά και να μπορέσουν να αναπτύξουν μια ουσιαστική, φιλική σχέση.
Μία ακόμη αιτία προβληματισμού για τη χρήση του όρου «φιλία» σχετίζεται με το γεγονός ότι οι περισσότεροι παράγοντες που θεωρούνται βασικοί για τη διαμόρφωση φιλικών σχέσεων είναι απόντες από το Facebook. Ο α-τοπικός χαρακτήρας των διαδικτυακών κοινοτήτων δεν επιτρέπει τη φυσική εγγύτητα, η οποία κατά γενική ομολογία είναι απαραίτητο στοιχείο για τη διατήρηση μιας φιλικής σχέσης. Ακόμα και αν μια φιλία είναι δυνατό να διατηρηθεί εξ αποστάσεως, αυτό προϋποθέτει ότι η φυσική συνάντηση των ατόμων έχει προϋπάρξει της απομάκρυνσης και υπάρχει πάντα η προσδοκία της επιστροφής. Το Facebook, όπως και οποιαδήποτε άλλη διαδικτυακή κοινότητα, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αντικαταστήσει την πρόσωπο με πρόσωπο επαφή. Αυτό που μπορεί να κάνει είναι να υποκαταστήσει ως μέσο επικοινωνίας τη φυσική απουσία του άλλου και αυτό είναι ίσως μία από τις
σημαντικότερες λειτουργίες του, ιδιαίτερα αν ληφθούν υπόψη οι γρήγοροι ρυθμοί του σύγχρονου τρόπου ζωής.
Μπορούμε, επομένως, να ισχυριστούμε ότι το Facebook δεν είναι ένα περιβάλλον που προσφέρεται για την ανάπτυξη φιλικών σχέσεων, με την έννοια που έως τώρα τους αποδίδαμε στην εκτός διαδικτύου ζωή. Είναι ένα περιβάλλον το οποίο μέσω της κοινωνικής ανταλλαγής μπορεί απλώς να αναπληρώσει την αίσθηση της κοινότητας, αίσθηση που τείνει να εξαφανιστεί μέσα στην ανωνυμία των σύγχρονων μεγαλουπόλεων.
Μ. Σαβράμη (2008). Αναπαραστάσεις της φιλίας στην πραγματική και στη διαδικτυακή ζωή: Η περίπτωση του FaceBook. Μεταπτυχιακή έρευνα. Πανεπιστήμιο Αθήνας: Τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ


Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 80 – 100 λέξεις.
(μονάδες 20)

Β. (Μονάδες 15)

B1. Για ποιους λόγους η ερευνήτρια θεωρεί ότι οι διαδικτυακές επαφές διαφέρουν ουσιωδώς από τις φυσικές επαφές; Να γράψετε την απάντησή σας σε μία παράγραφο (60 – 80 λέξεις).
(μονάδες 10)

B2. Να δείξετε με ποιες λέξεις/φράσεις επιτυγχάνεται η νοηματική συνοχή ανάμεσα στη θεματική περίοδο και στις λεπτομέρειες της δεύτερης παραγράφου (Συγκεκριμένα… φιλική σχέση) του κειμένου.
(μονάδες 5)
Γ. (Μονάδες 15)

Γ1. Να γράψετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων με θέμα τις διαδικτυακές επαφές, χρησιμοποιώντας με όποια σειρά επιθυμείτε τις ακόλουθες λέξεις/φράσεις του κειμένου (επισημαίνονται και στο κείμενο με έντονη γραφή): κοινωνικά δίκτυα, απουσία, χαρακτηρίζονται, απρόσωπο περιβάλλον, προϋποθέτει (μπορείτε να
διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθμό, το γένος κ.λπ.).
(μονάδες 10)

Γ2. Να εξηγήσετε γιατί η συγγραφέας τοποθετεί σε εισαγωγικά τη φράση «συμπλήρωμα της εκτός δικτύου επικοινωνίας» στη δεύτερη παράγραφο (Συγκεκριμένα… φιλική σχέση) του κειμένου.
(μονάδες

ΕΚΘΕΣΗ-ΑΡΘΡΟ

ΚΟΜΦΟΡΜΙΣΜΟΣ

 Ουμπέρτο Γκαλιμπέρτι

 Ο νέος κομφορμισμός

  

Σε κανένα δεν δόθηκε η δυνατότητα να επιλέξει την εποχή στην οποία θα ζήσει ούτε και η δυνατότητα να ζήσει έξω από την εποχή στην οποία γεννήθηκε. Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην είναι τέκνο του καιρού του και επομένως που να μην είναι κατά κάποιον τρόπο «ομογενοποιημένος». Σε σχέση με τις εποχές που προηγήθηκαν η εποχή μας είναι η πρώτη που ζητάει την ομογενοποίηση όλων των ανθρώπων ως προϋπόθεση της ύπαρξής τους. Οι λόγοι αυτής της ομογενοποίησης πρέπει να αναζητηθούν σε εκείνη τη συνθήκη σύμφωνα με την οποία, στην εποχή της τεχνικής και της παγκόσμιας οικονομίας, το να «εργάζεται» κανείς σημαίνει να «συνεργάζεται» στο εσωτερικό ενός μηχανισμού, όπου οι ενέργειες του καθένα έχουν ήδη προκαταβολικά περιγραφεί και προδιαγραφεί από το οργανόγραμμα για την καλή λειτουργία αυτού του μηχανισμού.

1. Η ομογενοποιημένη συνείδηση. Μια δράση είναι ομογενοποιημένη όταν συμμορφώνεται προς έναν κανόνα που την προδιαγράφει, επομένως όταν δεν είναι δράση αλλά συμμόρφωση. Και συμμόρφωση είναι όλες οι ενέργειες που πραγματοποιούνται σε ένα μηχανισμό, στο εσωτερικό του οποίου η αυτενέργεια παύει εκεί όπου αρχίζει αυτό που πρέπει να γίνεται σε τέλειο συντονισμό με τις άλλες συνιστώσες του μηχανισμού. Οι σκοποί που θέτει ο μηχανισμός δεν περιλαμβάνονται στις αρμοδιότητες του μεμονωμένου ατόμου και μερικές φορές, δεδομένης της υψηλής τεχνικής τελειοποίησης, υπερβαίνουν τις ειδικές του γνώσεις. Αυτό συνεπάγεται το ότι η «συνείδηση» του ατόμου υποβαθμίζεται στην «ευσυνειδησία» που δείχνει κατά την εκτέλεση της εργασίας του. Με αυτή την υποβάθμιση γεννιέται η «κομφορμιστική συνείδηση» από την οποία ζητιέται μόνο μια καλή συνεργασία, ανεξάρτητα από τους σκοπούς που υπηρετεί ο μηχανισμός.

2. Ο υγιής ρεαλισμός. Γι' αυτό ήδη από μικροί έχουμε ακούσει να λένε ότι η επιτυχία επιδιώκεται πιο εύκολα αν προσαρμοζόμαστε στις απαιτήσεις των άλλων (απαρνούμενοι προφανώς τη δική μας αυτοπραγμάτωση) και έτσι ενεργούσαμε όταν μιμούμασταν τα χαρακτηριστικά και τις συμπεριφορές όλων των ομάδων στις οποίες ανήκαμε. Από την ομάδα των παιδιών με τα οποία παίζαμε ως τους συμμαθητές μας και τους συναδέλφους μας στην εργασία, διδαχθήκαμε ότι αυτό που ανταμείβεται είναι η πιο αυστηρή ομοιομορφία, αφού η ικανότητα προσαρμογής στην οργάνωση εμφανιζόταν ως η μοναδική προϋπόθεση για να ασκήσουμε μιαν ορισμένη επίδραση πάνω σε αυτήν. Στην παραμικρή μας αντίρρηση υπήρχε πάντοτε κάποιος που μας θύμιζε ότι αυτή η στάση αποκαλείται «υγιής ρεαλισμός», ενώ μέσα μας εκδηλωνόταν η υποψία ότι αυτή η έκφραση δεν αναφερόταν τόσο σε μια πιστή αναπαράσταση του πραγματικού αλλά σε εκείνη την εξωπραγματική θέση που είναι η ανεπιφύλακτη αποδοχή του υπάρχοντος. Η αξία του οποίου έγκειται απλώς στο ότι είναι έτσι όπως αυτό είναι, χωρίς την παραμικρή μέριμνα για την ηθική του ποιότητα.

3. Η ασυνειδησία της ομογενοποιημένης συνείδησης. Προκειμένου η προσαρμογή να μην γίνεται αντιληπτή ως καταναγκασμός, είναι αναγκαίο ο κόσμος στον οποίο ζούμε να μη θεωρείται ως ένας από τους «δυνατούς» κόσμους αλλά ως ο «μοναδικός» κόσμος, έξω από τον οποίο δεν μας προσφέρονται καλύτερες δυνατότητες ύπαρξης. Αν ο κόσμος των αγαθών που παράγουμε και καταναλώνουμε κατορθώσει να συγκροτηθεί ως συνεκτικός κόσμος χωρίς κενά, χωρίς εναλλακτικές λύσεις, οι υποχρεώσεις που μας επιβάλλονται από αυτό τον κόσμο και η υπακοή που μας ζητιέται δεν θα γίνονται πλέον αντιληπτές ως τέτοιες αλλά ως «φυσική συνθήκη» της ύπαρξης. Αλλά όταν ένας κόσμος κατορθώνει να περνιέται ως ο μοναδικός κόσμος, η ομογενοποίηση των ατόμων φτάνει σε επίπεδα τελειότητας τέτοια, που τα απολυταρχικά ή δικτατορικά καθεστώτα των προηγούμενων εποχών δεν είχαν καν φανταστεί ότι θα μπορούσαν να υλοποιήσουν.

4. Ο κομφορμισμός ως συνθήκη ύπαρξης. Δεν αντιλαμβανόμαστε με πόσες αλυσίδες μας έχει δέσει η εποχή της τεχνικής και της παγκόσμιας οικονομίας. Αν στον 19ο αιώνα ο Μαρξ μπορούσε να λέει ότι η πλειονότητα της ανθρωπότητας «δεν έχει τίποτα να χάσει εκτός από τις αλυσίδες της», σήμερα θα μπορούσαμε να πούμε ότι χωρίς αυτές τις αλυσίδες δεν θα έβρισκε τρόπο να επιβιώσει. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο όταν οι αλυσίδες σπάνε (απεργία στα μέσα μεταφοράς, διακοπή στην παροχή ηλεκτρικής ενέργειας, καθυστέρηση στον ανεφοδιασμό με τρόφιμα), όλοι ζητούν αμέσως την επανασυγκόλληση. Αυτή η απαίτηση είναι ο δείκτης όχι μόνον του βαθμού εξάρτησης κάθε ατόμου από τον κόσμο της τεχνικής και της παγκόσμιας οικονομίας αλλά και του βαθμού αυθόρμητης συνεργασίας, επομένως ομογενοποίησης και κομφορμισμού.

5. Τα μέσα επικοινωνίας ως μέσα ομογενοποίησης. Η κομφορμιστική κοινωνία, παρά την πελώρια ποσότητα φωνών που διαδίδονται από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας -ή μάλλον ακριβώς εξαιτίας αυτής της ποσότητας- μιλάει στο σύνολό της μόνο με τον εαυτό της. Όποιος μιλάει και όποιος ακούει δεν έχει πίσω του μια διαφορετική εμπειρία του κόσμου, επειδή ο κόσμος που προσφέρουν σε όλους τα ΜΜΕ είναι όλο και περισσότερο ταυτόσημος, έτσι όπως όλο και περισσότερο ταυτόσημα είναι και τα λόγια που έχουμε στη διάθεσή μας για να τον περιγράψουμε. Το αποτέλεσμα είναι ένα είδος ταυτολογικής επικοινωνίας, όπου όποιος ακούει καταλήγει να ακούει τα ίδια πράγματα που αυτός ο ίδιος θα μπορούσε να πει και όποιος μιλάει λέει τα ίδια πράγματα που θα μπορούσε να ακούσει από οποιονδήποτε (...). 

Το άρθρο του ιταλού φιλοσόφου δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «La Repubblica»

Μετάφραση – Επιμέλεια: Θανάσης Γιαλκέτσης,

Πηγή: Εφημερίδα Ελευθεροτυπία, 11/3/2007

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ ΠΡΩΤΟ

Α. Cepheus et Cassiope Andromedam filiam habent. Cassiope, superba forma sua, cum Nymphis se comparat. Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam, quae incolis nocet. Oraculum incolis respondet: “regia hostia deo placet!” Tum Cepheus Andromedam ad scopulum adligat; belua ad Andromedam se movet.

Β. Ultimis annis νitae suae in Campania se tenebat. Multos in illis locis agros possidebat. Silius animum tenerum habebat. Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius foνebat. Eum ut puer magistrum honorabat. Monumentum eius, quod Neapoli iacebat pro templo habebat.

   1.ΝΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΤΕ ΤΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ (40 ΜΟΝΑΔΕΣ).

2.ΝΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΕΤΕ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ ΤΙΣ ΥΠΟΓΡΑΜΜΙΣΜΕΝΕΣ ΛΕΞΕΙΣ.(30 ΜΟΝΑΔΕΣ).

3.ΝΑ ΚΛΙΝΕΤΕ ΤΗΝ ΣΥΝΕΚΦΟΡΑ VITA SUA. (10 ΜΟΝΑΔΕΣ)

4.NA ΚΑΝΕΤΕ ΧΡΟΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟ Ρ. STUDEBAT. (10 ΜΟΝΑΔΕΣ).

5.ΝΑ ΚΛΙΝΕΤΕ ΤΗΝ ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΤΩΝΥΜΙΑ IS,EA,ID (10MOΝΑΔΕΣ).

ΛΑΤΙΝΙΚΑ-ΑΣΚΗΣΕΙΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ 3

1.      Cepheus, Cassiope, filiam, deo : να κλιθούν

2.      beluam marinam,  regia hostia, calceis pennatis : να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις του άλλου αριθμού

3.      habent, adligat : να κλιθεί ο Ενεστώτας, Παρατατικός και Μέλλοντας της Οριστικής

4.      urget, respondet, placet, adligat, movet, videt :  να γίνει ΧΑ

5.      sua, se, quae  : να γραφεί η γενική και δοτική και των δύο αριθμών στο γένος και το πρόσωπο που βρίσκονται

6.      sua, se, quae : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα πρόσωπα

ΑΡΧΑΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ, ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΩΤΟΥ ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ «ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ», στίχοι 1-68

Α) Να γίνει η μετάφραση του κειμένου.(6 μονάδες)

ΑΝΤΙΓΟΝΗ

Ὦ κοινὸν αὐτάδελφον Ἰσμήνης κάρα, ἆρ᾽ οἶσθ᾽ ὅ τι Ζεὺς τῶν ἀπ᾽ Οἰδίπου κακῶν ὁποῖον οὐχὶ νῷν ἔτι ζώσαιν τελεῖ; οὐδὲν γὰρ οὔτ᾽ ἀλγεινὸν οὔτ᾽ ἄτης ἄτερ οὔτ᾽ αἰσχρὸν οὔτ᾽ ἄτιμόν ἐσθ᾽ ὁποῖον οὐ τῶν σῶν τε κἀμῶν οὐκ ὄπωπ᾽ ἐγὼ κακῶν. καὶ νῦν τί τοῦτ᾽ αὖ φασι πανδήμῳ πόλει κήρυγμα θεῖναι τὸν στρατηγὸν ἀρτίως; ἔχεις τι κεἰσήκουσας; ἤ σε λανθάνει 5 πρὸς τοὺς φίλους στείχοντα τῶν ἐχθρῶν κακά; 10 ΙΣΜΗΝΗ ἐμοὶ μὲν οὐδεὶς μῦθος, Ἀντιγόνη, φίλων οὔθ᾽ ἡδὺς οὔτ᾽ ἀλγεινὸς ἵκετ᾽, ἐξ ὅτου δυοῖν ἀδελφοῖν ἐστερήθημεν δύο μιᾷ θανόντων ἡμέρᾳ διπλῇ χερί· ἐπεὶ δὲ φροῦδός ἐστιν Ἀργείων στρατὸς ἐν νυκτὶ τῇ νῦν, οὐδὲν οἶδ᾽ ὑπέρτερον, οὔτ᾽ εὐτυχοῦσα μᾶλλον οὔτ᾽ ἀτωμένη. 15 AN. ᾔδη καλῶς καί σ᾽ ἐκτὸς αὐλείων πυλῶν τοῦδ᾽ οὕνεκ᾽ ἐξέπεμπον, ὡς μόνη κλύοις. ΙΣ. Τί δ᾽ ἔστι; δηλοῖς γάρ τι καλχαίνουσ᾽ ἔπος. 20 ΑΝ. Οὐ γὰρ τάφου νῷν τὼ κασιγνήτω Κρέων τὸν μὲν προτίσας, τὸν δ᾽ ἀτιμάσας ἔχει; Ἐτεοκλέα μέν, ὡς λέγουσι, σὺν δίκῃ χρησθεὶς δικαίᾳ καὶ νόμῳ, κατὰ χθονὸς ἔκρυψε τοῖς ἔνερθεν ἔντιμον νεκροῖς, τὸν δ᾽ ἀθλίως θανόντα Πολυνείκους νέκυν ἀστοῖσί φασιν ἐκκεκηρῦχθαι τὸ μὴ τάφῳ καλύψαι μηδὲ κωκῦσαί τινα, ἐᾶν δ᾽ ἄκλαυτον, ἄταφον, οἰωνοῖς γλυκὺν 25 θησαυρὸν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς. Τοιαῦτά φασι τὸν ἀγαθὸν Κρέοντα σοὶ κἀμοί, λέγω γὰρ κἀμέ, κηρύξαντ᾽ ἔχειν, καὶ δεῦρο νεῖσθαι ταῦτα τοῖσι μὴ εἰδόσιν σαφῆ προκηρύξοντα, καὶ τὸ πρᾶγμ᾽ ἄγειν 30 οὐχ ὡς παρ᾽ οὐδέν, ἀλλ᾽ ὃς ἂν τούτων τι δρᾷ φόνον προκεῖσθαι δημόλευστον ἐν πόλει. Οὕτως ἔχει σοι ταῦτα, καὶ δείξεις τάχα εἴτ᾽ εὐγενὴς πέφυκας εἴτ᾽ ἐσθλῶν κακή. 35 ΙΣ. Τί δ᾽, ὦ ταλαῖφρον, εἰ τάδ᾽ ἐν τούτοις, ἐγὼ λύουσ᾽ ἂν εἴθ᾽ ἅπτουσα προσθείμην πλέον;  40 ΑΝ. Εἰ ξυμπονήσεις καὶ ξυνεργάσῃ σκόπει. ΙΣ. Ποῖόν τι κινδύνευμα; ποῖ γνώμης ποτ᾽ εἶ; ΑΝ. Εἰ τὸν νεκρὸν ξὺν τῇδε κουφιεῖς χερί. ΙΣ. Ἦ γὰρ νοεῖς θάπτειν σφ᾽, ἀπόρρητον πόλει; ΑΝ. Τὸν γοῦν ἐμὸν καὶ τὸν σόν, ἢν σὺ μὴ θέλῃς, ἀδελφόν· οὐ γὰρ δὴ προδοῦσ᾽ ἁλώσομαι. 45 ΙΣ. Ὦ σχετλία, Κρέοντος ἀντειρηκότος; ΑΝ. Ἀλλ᾽ οὐδὲν αὐτῷ τῶν ἐμῶν μ᾽ εἴργειν μέτα. ΙΣ. Οἴμοι· φρόνησον, ὦ κασιγνήτη, πατὴρ ὡς νῷν ἀπεχθὴς δυσκλεής τ᾽ ἀπώλετο, πρὸς αὐτοφώρων ἀμπλακημάτων διπλᾶς ὄψεις ἀράξας αὐτὸς αὐτουργῷ χερί· ἔπειτα μήτηρ καὶ γυνή, διπλοῦν ἔπος, πλεκταῖσιν ἀρτάναισι λωβᾶται βίον·  50 τρίτον δ᾽ ἀδελφὼ δύο μίαν καθ᾽ ἡμέραν αὐτοκτονοῦντε τὼ ταλαιπώρω μόρον κοινὸν κατειργάσαντ᾽ ἐπαλλήλοιν χεροῖν. Νῦν δ᾽ αὖ μόνα δὴ νὼ λελειμμένα σκόπει ὅσῳ κάκιστ᾽ ὀλούμεθ᾽, εἰ νόμου βίᾳ 55 ψῆφον τυράννων ἢ κράτη παρέξιμεν. Ἀλλ᾽ ἐννοεῖν χρὴ τοῦτο μὲν γυναῖχ᾽ ὅτι ἔφυμεν, ὡς πρὸς ἄνδρας οὐ μαχουμένα· 60 ἔπειτα δ᾽ οὕνεκ᾽ ἀρχόμεσθ᾽ ἐκ κρεισσόνων καὶ ταῦτ᾽ ἀκούειν κἄτι τῶνδ᾽ ἀλγίονα. Ἐγὼ μὲν οὖν αἰτοῦσα τοὺς ὑπὸ χθονὸς ξύγγνοιαν ἴσχειν, ὡς βιάζομαι τάδε, τοῖς ἐν τέλει βεβῶσι πείσομαι· τὸ γὰρ περισσὰ πράσσειν οὐκ ἔχει νοῦν οὐδένα.

Β)Ερμηνευτικές ερωτήσεις

Ποια είναι η στάση της Ισμήνης στους στίχους 1-68 σε σχέση με την προτροπή της Αντιγόνης; (3 μονάδες)

Σε ποιους στίχους διακρίνεται η θέση της γυναίκας στην Αρχαία Ελλάδα; Δώστε επιπλέον πληροφορίες.(3 μονάδες)

Σε ποιους στίχους φαίνεται η τιμωρία που περιμένει τους παραβάτες της διαταγής του Κρέοντα, και ποια είναι η τιμωρία αυτή; Να αναφερθεί η λέξη στα Αρχαία Ελληνικά.(3 μονάδες)

Γ) Γραμματική

Να κλίνετε τα ουσιαστικά σε ενικό και πληθυντικό αριθμό: πόλις, πατήρ, μήτηρ.       (3 μονάδες)

Να γράψετε τα απρμφ ενεργητικής και μέσης φωνής του π. λύω.(2 μονάδες)